BLIK op pawn sacrifice: elke wedstrijd eist zijn tol

tekst: Patricia Oldenhave

De film pawn sacrifice vertelt het verhaal van schaaklegende Bobby Fischer (Tobey Maguire). Bobby is een ster in schaken en wint wedstrijd na wedstrijd. Met het winnen van steeds meer en grotere wedstrijden, verliest hij daarentegen aan zijn psychische gezondheid. Bobby’s mentale gesteldheid verandert waarbij hij meer paranoia wordt. Wanneer Bobby het eindelijk kan opnemen tegen de Russische Wereldkampioen schaken Boris Spassky (Liev Schreiber) is het niet eens zeker of deze wedstrijd nog kan doorgaan door Bobby’s hoge en vreemde eisen. Bobby’s rare wereld wordt getoond door de snelle en gedetailleerde shots en harde geluiden. De kijker wordt hierdoor meegenomen in deze paranoïde gedachtegang van deze schaaklegende.

In het begin van de film wordt getoond dat de film is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. De bestaande verhalen en gegevens over Bobby worden verwerkt binnen de film. Fragmenten uit het echte leven van Bobby Fischer worden getoond waarbij dit de film aanvult en het gegeven wordt versterkt dat deze film op een waargebeurd verhaal is gebaseerd. In de film wordt getracht een duidelijk en waarachtig beeld neer te zetten. In de film komen fragmenten voor van het journaal of de verslaggeving van gebeurtenissen. Deze fragmenten worden weergeven door een korrelig beeld en in zwart-wit. Op deze manier wordt geprobeerd de kijker mee te nemen in het verhaal en in de wereld van toen. Het lijkt voor de kijker alsof de techniek van schaken realistisch in beeld wordt gebracht doordat het schaakspel wordt getoond en personages meer informatie over het spel geven. Hierdoor ontstaat een realistische weergave van het spel waarbij dit de gehele film versterkt die speelt rondom een schaaklegende.

Het verhaal van Bobby speelt zich af ten tijde van de Koude Oorlog. De onderlinge geschillen die toen speelden worden duidelijk in beeld gebracht. Scenes en beelden uit die tijd worden getoond en het machtsspel tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie komt duidelijk naar voren. Beide grootheden willen de meest machtige zijn. Deze wens om de machtigste te zijn uit zich ook in het schaken. Zo lijkt er een thematische brug te ontstaan met Amerika versus de Sovjet-Unie en Fischer versus Spassky. In de film wordt Bobby benoemd als vertegenwoordiger van Amerika die de strijd aan kan gaan met grootheid Sovjet-Unie door tegen Spassky te schaken. Binnen de film wordt deze situatie getoond waarbij het lijkt alsof de makers de kijker aan het denken wil zetten en kritiek wil leveren op de twee verschillende partijen (zowel landen als schakers) die heel erg in hun winnen doorslaan. Hierbij wordt terug verwezen naar de Koude Oorlog die enkele decennia geleden speelde. De makers van de film hebben een duidelijk verband laten zien tussen de twee wereldlijke grootheden en de twee schakende grootheden die met elkaar de strijd aangaan en de beste willen zijn en willen winnen.

De cinematografie heeft een versterkende werking op de film. Bobby wordt vooral in beeld gebracht door medium shots en close-ups. Dit maakt Bobby de belangrijkste persoon van de film. De kijker wordt gestuurd zich op Bobby te richten en met hem mee te leven. De paranoia die binnen Bobby groeit, wordt voor de kijker duidelijk. Details worden zichtbaar en vergroot in beeld gebracht. Bobby zelf ziet en hoort alle details en wordt snel afgeleid door van alles. Door de focus op details en de snelle shotwisseling wordt geprobeerd je mee te nemen in Bobby’s wereld. Het geluid speelt ook mee waarbij zachte geluiden harder worden getoond dan deze werkelijk zijn. In de film is veel te zien en te horen en je krijgt veel impulsen binnen. De film toont op deze manier Bobby’s leefwereld, zijn snelle afleiding en hoe hij niet meer helder kan nadenken. Deze beelden en geluiden hebben een versterkend effect op de film doordat je je betrokken voelt en kan meeleven. Cinematografie en geluid zijn goed verweven in de film en sluiten aan bij de gedachtegang van het hoofdpersonage.

De film pawn sacrifice laat zien hoe je ondanks het winnen van kampioenschappen steeds meer jezelf kan verliezen. Het verhaal wordt overtuigend en waarachtig in beeld gebracht. Het verhaal wordt goed geschetst ten tijde van de toenmalige situatie. Als kijker krijg je een kijkje in het leven van dit schaakicoon waarbij cinematografie en geluid je echt meenemen in het verhaal.

pawn sacrifice is vanaf 3 december te zien in de bioscoop. Distributie: Entertainment One Benelux.

Patricia Oldenhave is tweedejaars student Media & Cultuur.